تمام سلول هاي بدن براي فعاليت نيازمند اکسيژن هستند. اين گاز از طريق دستگاه تنفسي و گردش خون به بدن مي رسد و دي اکسيدکربن که محصول زائد فعل و انفعالات در بدن است نيز به وسيله همين دستگاه ها از بدن خارج مي شود. اکسيژن از طريق ديواره ريه ها به درون سرخرگ ها انتشار مي يابد تا در سراسر بدن انتقال پيدا کند. دي اکسيدکربن نيز براي خروج از بدن، از طريق سياهرگ ها به درون ريه ها منتشر مي شود و وارد هواي بازدم مي شود.

سلامتي مجاري تنفسي وابسته به دريافت هواي فاقد ميکرب و آلودگي است. بيش از 200 نوع ويروس شناخته شده که بر دستگاه تنفسي فوقاني اثر مي کنند و سبب سرماخوردگي مي شوند. در اغلب موارد، سرماخوردگي ها خفيف بوده و به طور معمول در طي يک هفته بهبود مي يابند.

 سرماخوردگي معمولي با حساسيت ( آلرژي ) و آنفلوانزا متفاوت است. آنفلوانزا ( INFLUENZA ) نامي است که به عفونت ويروسي بسيار شديد نسبت داده مي شود و اين عفونت نيز بر دستگاه تنفسي فوقاني تأثير مي گذارد. نام آنفلوانزا از اين باور قديمي منشأ مي گيرد که اين بيماري را ناشي از تأثيرات ماوراءالطبيعه مي دانسته اند.

علايم سرماخوردگي به طور معمول دو تا سه روز پس از ورود ويروس به بدن ظاهر مي شود. شايع ترين علائم شامل : گلودرد، گرفتگي بيني، آب ريزش بيني، سرفه، عطسه و درد در قسمت هاي دست و پا است. خستگي، ريزش آب از چشم ها و اشکال در خوابيدن نيز ممکن است رخ دهد.

در صورتي که علائم، بيش از يک هفته باقي بمانند و با سردرد شديد ، ضعف ، از دست دادن اشتها و تشنگي همراه شوند، احتمال اين که بيماري به علت ويروس آنفلوانزا باشد بيشتر است. بروز تب نيز به طور معمول شايع است. بايد توجه کرد که در موارد عفونت هاي ويروسي دستگاه تنفسي فوقاني، علت بيماري را نمي توان برطرف کرد و فقط درمان علائم امکان پذير است.

به هنگام سرماخوردگي استراحت زياد، مصرف فراوان مايعات و قرقره کردن آب نمک ولرم به بهبود علائم کمک مي کند. مصرف قرص هاي مسکن به رفع سردرد و کاهش تب کمک مي کنند. تنها در مواردي که به دنبال عفونت ويروسي، عفونت باکتريايي نيز بروز مي کند، آنتي بيوتيک ها مفيد واقع مي شوند. گياهان دارويي مفيدي نيز براي درمان سرماخوردگي وجود دارند.

کودکان ، سالمندان، زنان باردار و افراد دچار بيماري هايي از قبيل ديابت و بيماري هاي کليوي به توصيه هاي پزشکي بيشتري نياز دارند. گاهي اوقات براي افراد سالمند، به منظور پيشگيري از ابتلا به عفونت، استفاده از واکسن توصيه مي شود. براي جلوگيري و درمان سرماخوردگي روش هاي مختلفي وجود دارد که ما در اينجا به جنبه تغذيه اي آن مي پردازيم.

چه غذاهايي براي سرماخوردگي مفيد هستند؟

براي اين که سيستم ايمني بدن به بهترين نحو به وظيفه اش که مبارزه عليه ويروس هاي سرماخوردگي و آنفلوانزا است، عمل کند بايد مواد مغذي حياتي را دريافت کند. مکمل هاي تغذيه اي مفيدي نيز براي پيشگيري و درمان سرماخوردگي توصيه شده است.

مواد غذايي مفيد براي درمان سرماخوردگي شامل موارد زير است :

- ويتامين C ؛ منابع غذايي اصلي تأمين کننده ويتامين C شامل : مرکبات ( پرتقال ، گريپ فروت، انواع ليمو و نارنگي )، انواع توت، گوجه فرنگي ، فلفل دلمه اي ، توت فرنگي ، سيب زميني و سبزيجات برگ سبز از قبيل انواع کلم. دريافت زياد و منظم ويتامين C به کاهش بروز، شدت و طول مدت سرماخوردگي کمک مي کند.

- غلات سبوس دار و حبوبات؛ منابع غذايي مناسب يکي از ويتامين هاي گروه B به نام پانتوتنيک اسيد هستند. کمبود پانتوتنيک اسيد، سبب بروز عفونت هاي مکرر دستگاه تنفسي فوقاني مي شود.

- سير داراي آهن، روي و آليسين (ALICIN ) است که سبب تقويت سيستم ايمني و کاهش خطر عفونت هاي ويروسي مي شود.

- ماهي قباد، قزل آلا، ساردين و ماهي هاي روغني منبع غني اسيدهاي چرب اُمگا- 3 هستند. همچنين تخم کتان، تخمه کدو حلوايي و روغن شاه دانه نيز از ديگر منابع خوب اُمگا- 3 هستند.

- دانه کنجد، تخمه کدو حلوايي و آفتاب گردان منابع غني اسيدهاي چرب اُمگا-6 هستند. اين اسيدهاي چرب به سلول هاي دستگاه تنفسي در مبارزه عليه عفونت هاي سرماخوردگي کمک مي کنند.

- جگر، انواع ماهي از جمله قزل آلا، قباد و شاه ماهي، کره و تخم مرغ منابع ويتامين A هستند. هويج ، انبه ، سيب زميني، زردآلو ، کدو حلوايي و سبزيجات سبز تيره نيز تأمين کننده بتاکاروتن هستند که در بدن به ويتامين A تبديل مي شوند. عفونت هاي مکرر تنفسي در کودکان با کاهش ذخائر ويتامين A مرتبط است. يک رژيم غذايي متنوع که داراي اين مواد غذايي باشد، مواد لازم براي يک کودک در حال رشد را تأمين مي کند.

- تخم مرغ ، ماهي، مرغ، گوشت قرمز بدون چربي، لبنيات ، حبوبات، مغزها، دانه ها و غلات سبوس دار تأمين کننده پروتئين هستند. کمبود دريافت پروتئين خطر ابتلا به عفونت را افزايش مي دهد.

- گوشت هاي قرمز بدون چربي و غلات سبوس دار حاوي روي هستند. ساير منابع غذايي حاوي روي شامل : جوانه گندم ، آجيل ، بادام زميني، گردو، جگر ، مرغ ، بوقلمون، ماهي، ميگو، تخم مرغ ، لوبيا خشک ، شير و لبنيات است. روي يک ماده معدني مورد نياز براي سيستم ايمني است.

در سرماخوردگي از چه غذاهايي پرهيز کنيم؟

- ارتباط بين مصرف قرص هاي ويتامين C و سرماخوردگي به طور وسيعي مورد مطالعه قرار گرفته است. تحقيقات نشان داده ، اين قرص ها که روزانه 500 تا 1000 ميلي گرم ويتامين C را براي بدن تامين مي کنند، نمي توانند از عفونت پيشگيري کنند، در حالي که به کاهش شدت و احتمالاً طول مدت سرماخوردگي کمک مي کنند.

در برخي موارد با دريافت 1000 ميلي گرم مکمل ويتامين C در روز طي يک دوره طولاني، علائم به ميزان 15 درصد کاهش يافت. ويتامين C باعث افزايش سطح اينترفرون در بدن مي شود که اين ماده با عفونت ها مبارزه مي کند. همچنين ويتامين C از جمله آنتي اکسيدان هايي است که به حفاظت از پوشش داخلي مجاري تنفسي در برابر انواع عفونت کمک مي کند.

- مصرف مکمل ريزمغذي هاي خاص شامل 20 ميلي گرم روي ، 100 ميکروگرم سلنيوم ، 120 ميلي گرم ويتامين C ، 15 ميلي گرم ويتامين E و 6 ميلي گرم بتاکاروتن در مطالعات مختلف سبب کاهش بروز عفونت هاي تنفسي در سالمندان طي درمان هاي طولاني مدت شده اند.

- در بررسي هاي باليني مختلف نشان داده شده است که قرص هاي مکيدني " روي" سبب بهبود علائم سرماخوردگي مي شوند. البته بعضي مطالعات نيز نشان داده که اين قرص ها هيچ اثري بر علائم سرماخوردگي ندارند. به علاوه بايد توجه کرد که دريافت روي به ميزان بيش از 150 ميلي گرم در روز مي تواند امکان ابتلا به عفونت را افزايش دهد. بنابراين قبل از اقدام به هر نوع درماني، بايد تحت نظر پزشک باشيد و به توصيه هاي او عمل کنيد.

- قرص سير يا کپسول هاي حاوي عصاره سير ممکن است به پيشگيري از سرماخوردگي کمک کند. علت اين تأثير خواص ضد ويروسي رنگدانه گياهي " آليسين " است.

- استفاده از بُخور به رفع گرفتگي بيني کمک مي کند. براي اين کار، براي 10 دقيقه سرتان را روي بخارات يک ظرف آب در حال جوشيدن بگيريد. بهتر است دستمال يا حوله اي را روي سر بگذاريد و اين عمل را سه بار در روز تکرار کنيد. مي توانيد مقداري روغن مِنتول ( MENTHOL ) يا عصاره اوکاليپتوس به آب در حال تبخير اضافه کنيد تا عمل تنفس را تسهيل کند.

- مايعات فراواني مصرف کنيد. در طول حملات شديد آنفلوانزا، بهتر است از مايعات مقوي و مغذي مثل انواع سوپ و آش در وعده غذايي اصلي استفاده کنيد. البته به شرطي که داراي انواع موادمغذي به مقدار متعادل و متناسب باشد.

- تا جايي که مي توانيد بخوابيد و استراحت کنيد. سيستم ايمني براي تجديد قوا به استراحت نياز دارد. عدم توجه به علائم يک عفونت ويروسي و کار و فعاليت شديد در حين بيماري، مدت بيماري را طولاني تر مي سازد.